Kamercommissie: mensen in de knel door missers bij uitvoering wetten en regels

De Tweede Kamer, ministeries en uitvoeringsorganisaties verliezen bij het uitvoeren van beleid te vaak de menselijke maat uit het oog. Dat is een van de conclusies van een Tweede Kamercommissie die de afgelopen tijd onderzoek heeft gedaan naar het functioneren van organisaties als uitkeringsinstantie UWV, rijbewijsinstituut CBR en de Belastingdienst.

De commissie doet een dringend beroep op kabinet, Kamer en uitvoeringsorganisaties om beter samen te werken bij de totstandkoming en uitvoering van beleid. "Elke dag uitstel betekent meer mensen in de knel", zegt de commissie onder leiding van VVD-Kamerlid Bosman.

Volgens het onderzoeksrapport hebben Kamer en kabinet de uitvoering jarenlang verwaarloosd.

20 procent kan niet uit de voeten met regels

De commissie komt tot de conclusie dat zo'n 20 procent van de burgers niet goed uit de voeten kan met regels, op meerdere beleidsterreinen. Doordat er tussen kabinet, Kamer en uitvoering te weinig interesse is in elkaars werk, wordt voorgenomen beleid namelijk niet altijd goed getoetst op uitvoerbaarheid. Problemen aan de balie komen vaak niet terecht bij mensen die ze kunnen oplossen, zegt de commissie.

De regels zijn vaak zo ingewikkeld, dat zelfs professionals moeite hebben ze te doorgronden. Volgens de commissie komt het te vaak voor dat niet van tevoren is gekeken of maatregelen uitvoerbaar zijn. "Dit probleem speelt in het bijzonder bij maatregelen die vastliggen in een regeerakkoord."

Leemlaag

Net als de onderzoekscommissie in de Toeslagenaffaire concludeert de commissie-Bosman dat van uitvoeringsorganisaties wordt verwacht dat ze aan de ene kant burgers van dienst zijn en aan de andere kant streng optreden tegen fraudeurs. "Maar heldere sturing vanuit de politiek of het kabinet ontbreekt."

De commissie zegt ook dat signalen over problemen in de uitvoering niet altijd terechtkomen bij mensen die er iets mee kunnen doen. "Zeker in grote uitvoeringsorganisaties moet een signaal soms een leemlaag aan managers door voordat iemand een besluit kan nemen."

Bovendien komt het voor dat medewerkers zich niet veilig voelen om knelpunten te melden. Verder kan de focus bij de politiek en in de media op incidenten leiden tot een defensieve houding bij uitvoeringsorganisaties, waardoor die huiverig zijn om onrealistische verwachtingen tegen te spreken: "Deze houding is schadelijk voor burgers."

Kamer niet altijd volledig geïnformeerd

De commissie zegt verder dat het kabinet de Kamer niet altijd volledig en tijdig informeert. Ambtenaren van ministeries willen hun bewindspersoon niet in de problemen brengen en zijn om die reden soms terughoudend met het informeren van de Kamer, staat in het rapport.

Volgens Bosman hebben de ministeries een te dominante positie en kunnen Kamer en uitvoeringsorganisaties daar onvoldoende tegenwicht aan bieden. De commissie roept de Kamer op minder op ministeries te leunen en zich ook zelf meer in de uitvoering te verdiepen. Bovendien moeten Kamer en kabinet eerder dan nu gebeurt de effecten van nieuwe wetten evalueren.

Nieuwe Kamer moet aan de slag

De commissie hield eind vorig jaar openbare hoorzittingen en sprak met zo'n veertig mensen, onder wie medewerkers van uitvoeringsdiensten, Kamerleden en wetenschappers en de Nationale ombudsman. Doel van de commissie was te achterhalen waardoor de problemen bij uitvoeringsorganisaties ontstaan.

Het is de bedoeling dat de nieuw gekozen Tweede Kamer zich over de aanbevelingen van de commissie zal buigen. Onlangs besloot de Tweede Kamer dat er een parlementaire enquête komt naar de toeslagenaffaire, De vandaag gepresenteerde conclusies van de onderzoekscommissie uitvoeringsorganisaties zullen bij die enquête worden betrokken.